Οι πρώτοι Έλληνες Κλιματικοί Μετανάστες

ΕΛΛΑΔΑ / Σάββατο 20 Σεπτεμβρίου 2025, 16:30 / Συν 1

Ένα μεγάλο οδοιπορικό πραγματοποίησε το Politico στα κατεστραμμένα χωριά της Θεσσαλίας μετά το σαρωτικό πέρασμα της κακοκαιρίας Daniel που μετέτρεψε τον θεσσαλικό κάμπο σε μία απέραντη λίμνη, αφανίζοντας τα πάντα στο πέρασμά της.

Ο Daniel, το τριήμερο 4-7 Σεπτεμβρίου 2023, έφερε ραγδαίες βροχοπτώσεις πλημμυρίζοντας την περιοχή της Θεσσαλίας, με σταθμούς όπως η Ζαγορά στο Πήλιο να καταγράφουν πάνω από 700 mm βροχής σε 24 ώρες. Χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα της πεδιάδας πλημμύρισαν, πολλές καλλιέργειες καταστράφηκαν και χιλιάδες ζώα πνίγηκαν, ενώ οι οικονομικές ζημιές υπολογίζονται σε δισεκατομμύρια.

Το οδοιπορικό του Politico

«Οι κλιματικοί πρόσφυγες της Ευρώπης: Οι ελληνικές κοινότητες εξαφανίστηκαν από τον χάρτη», είναι ο τίτλος του θέματος για το οδοιπορικό του Politico, που συνεχίζει χαρακτηριστικά αναφέροντας πως «Τα χωριά στον γεωργικό σιτοβολώνα της χώρας βρίσκονται μισοεγκαταλελειμμένα δύο χρόνια μετά τις καταστροφικές πλημμύρες».

Σε ένα στενό διαμέρισμα δύο υπνοδωματίων, ο Κωνσταντίνος Παπαϊωάννου ζει με τη σύζυγό του, τα δύο παιδιά του και τη μητέρα του. Το σπίτι του 51χρονου αγρότη στο χωριό Μεταμόρφωση είναι ένα άδειο «κουφάρι»: μούχλα στον σοβά και η γραμμή της πλημμύρας σημαδεμένη πάνω από την πόρτα.

Δεν πρόκειται να επιστρέψουν. Δύο χρόνια μετά την κακοκαιρία Daniel, που μετέτρεψε την αγροτική ζώνη της Ελλάδας σε «θάλασσα», η Μεταμόρφωση είναι ένα από τα δεκάδες χωριά που παραμένουν μισοεγκαταλελειμμένα.

«Από το σπίτι μας έχουν μείνει μόνο οι τοίχοι και τα παράθυρα»

Οι οικογένειες που έφυγαν, λένε ότι είναι από τους πρώτους κλιματικούς πρόσφυγες της Ευρώπης: εκτοπισμένοι από ακραία καιρικά φαινόμενα, χωρίς να μπορούν να αντέξουν οικονομικά τα ενοίκια των κατοικιών σε γειτονικές περιοχές και εγκλωβισμένοι σε γραφειοκρατικό αδιέξοδο, καθώς η κυβέρνηση μελετά αν και πού θα ανοικοδομήσει ολόκληρες κοινότητες.

«Από το σπίτι μας έχουν μείνει μόνο οι τοίχοι και τα παράθυρα», είπε ο κ. Παπαϊωάννου. «Είναι αδύνατο να το ξαναχτίσουμε από το μηδέν». Το ενοίκιο για το διαμέρισμά τους επιδοτείται από το κράτος, αλλά οι πληρωμές καθυστερούν και η γραφειοκρατία είναι βαριά. Η επιδότηση πρόκειται να λήξει και η οικογένεια ελπίζει σε παράταση. Η κυβέρνηση υποσχέθηκε να μετεγκαταστήσει το χωριό σε ασφαλέστερο έδαφος. Δύο χρόνια μετά, οι κάτοικοι λένε ότι οι μελέτες μετεγκατάστασης είναι ακόμα ημιτελείς.

Για τη 70χρονη μητέρα του, Ζωή Παπαϊωάννου, το να αφήσει το σπίτι της είναι μια απόφαση που δεν ήθελε ποτέ. «Οι οικογένειες με μικρά παιδιά δεν επιστρέφουν στα χωριά. Αν ο σύζυγός μου ήταν ζωντανός, θα είχαμε επιστρέψει. Γεννήθηκα εκεί και θέλω να πεθάνω εκεί. Αλλά θα πάω όπου πάνε τα παιδιά μου».

Η περιοχή ήταν πάντα επιρρεπής σε πλημμύρες. Η κα Παπαιωάννου θυμάται ότι την έβαλαν σε μια βάρκα κατά τη διάρκεια μιας πλημμύρας όταν ήταν 2 ετών, αλλά αυτό που συνέβη τη νύχτα της 5ης Σεπτεμβρίου 2023, όταν το νερό έφτασε μέχρι τα κεραμίδια της στέγης, ήταν κάτι διαφορετικό. Πήρε μια εικόνα της Παναγίας, ένα πιεσόμετρο και το βιβλιάριο υγείας της πριν την βγάλουν οι συγγενείς της. Λυπάται που δεν έσωσε τις οικογενειακές φωτογραφίες.

«Γιατί να ξαναπεράσω αυτό το δράμα;»

Πίσω στη Μεταμόρφωση, ο Κωνσταντίνος Τσιούκας, 60 ετών, είπε ότι αυτός και η σύζυγός του κατάφεραν να σώσουν μόνο τα στέφανα του γάμου τους. «Δεν θέλουμε να επιστρέψουμε εδώ. Θα φοβόμαστε πάντα τις πλημμύρες. Γιατί να ξαναπεράσω αυτό το δράμα; Γιατί να το περάσω αυτό στα παιδιά μου;»

Εκτιμά ότι περίπου 40 οικογένειες έχουν επιστρέψει στο χωριό, παρόλο που κανένας κυβερνητικός αξιωματούχος δεν έχει επιθεωρήσει τα σπίτια για ασφάλεια. Όσοι επέστρεψαν το έκαναν επειδή είχαν οικονομικά προβλήματα για να νοικιάσουν. Ο ίδιος ταξιδεύει συνεχώς από και προς τη Μεταμόρφωση για να φροντίζει τη γη του, σε απόσταση 2 ωρών με το αυτοκίνητο, αλλά ούτε αυτός ούτε τα παιδιά του θέλουν να ασχοληθούν με τη γεωργία.

«Δεν αξίζει τον κόπο», είπε. «Θέλω να αφήσω τα παιδιά μου να πεινάσουν; Όχι».

Στο καφενείο του χωριού, το μόνο κατάστημα που δεν υπέστη ζημιές και μπόρεσε να ξανανοίξει, η 55χρονη Φανή Νταντού είπε ότι η πελατεία έχει μειωθεί σε μερικές δεκάδες άτομα που έρχονται για καφέ, τσίπουρο ή μεζέ. «Αν ήμουν 30 ετών, θα φεύγαμε. Θα πηγαίναμε στη Γερμανία να πλένουμε πιάτα», είπε. «Αυτό ήταν ένα ζωντανό χωριό με τρία ή τέσσερα καφενεία, αλλά τώρα έχουμε μόνο κηδείες».

Μια περιοχή κάτω από το νερό

Η κακοκαιρία Daniel έριξε σε λίγες ώρες βροχή που αντιστοιχεί σε περισσότερο από ένα χρόνο στην κεντρική Ελλάδα. Σύμφωνα με την υπηρεσία παρακολούθησης Copernicus της ΕΕ, περίπου 750 τετραγωνικά χιλιόμετρα, περίπου η έκταση της Νέας Υόρκης, της Θεσσαλικής πεδιάδας πλημμύρισαν, μεγάλο μέρος της οποίας είναι γεωργική γη.

Η πεδιάδα αντιπροσωπεύει το 25% της γεωργικής παραγωγής της Ελλάδας, με μεγάλο μέρος του σιταριού, της κριθαριού, των ρεβιθιών, των φακών και των φιστικιών της χώρας να καλλιεργείται εκεί.

«Δεν υπήρχε απολύτως κανένας σχεδιασμός», δήλωσε ο Δημήτρης Κουρέτας, περιφερειάρχης της Θεσσαλίας. Έδειξε τρεις χάρτες στο γραφείο του στη Λάρισα που έδειχναν τα σημεία όπου η κυβέρνηση έχει υποσχεθεί να υλοποιήσει έργα πρόληψης πλημμυρών, συμπεριλαμβανομένων τροποποιήσεων στις κοίτες των ποταμών και στα φράγματα στα βουνά, κανένα από τα οποία δεν έχει ολοκληρωθεί.

«Το τρέχον σύστημα μπορούσε να διαχειριστεί μόνο το 40% περίπου του όγκου νερού της κακοκαιρίας Daniel», δήλωσε ο Κουρέτας.

Από τις πλημμύρες στη ξηρασία

Για να χειροτερέψει η κατάσταση, η κλιματική αλλαγή δεν φέρνει μόνο πλημμύρες, αλλά και ξηρασία. Τα πιο ξηρά καλοκαίρια, σε συνδυασμό με την υπερβολική χρήση των υπόγειων υδάτων, έχουν οδηγήσει σε σημαντική έλλειψη νερού. Οι αγρότες στα χωριά μαλώνουν για το πώς θα διανεμηθεί το νερό.

«Το χειμώνα, δουλεύουμε για να συντηρήσουμε τα αναχώματα, ώστε να μην πλημμυρίσουμε», είπε ο Κωνσταντίνος Τασιόπουλος, ένας 77χρονος αγρότης που εγκατέλειψε τις πλημμυρικές πεδιάδες για την πόλη της Καρδίτσας μετά την κακοκαιρία Daniel. «Το καλοκαίρι, δεν έχουμε αρκετό νερό για άρδευση. Σύντομα, δεν θα έχουμε καν νερό για να πιούμε. Θα γίνει έρημος».

Η πλημμύρα του 2023 σκότωσε επίσης περίπου 100.000 ζώα, ένα πρόβλημα που επιδεινώθηκε από τη σφαγή δεκάδων χιλιάδων προβάτων και αιγών μετά από την εκδήλωση γρήγορα εξαπλωμένων ασθενειών.

«Αυτό το μέρος ήταν γεμάτο ζωή, υπήρχαν πάντα χιλιάδες χοίροι», είπε ο Γιώργος Διδαγέλος, χοιροτρόφος στο χωριό Κοσκίνα και πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης Κτηνοτρόφων, ο οποίος έχασε 6.600 χοίρους από τον κυκλώνα. «Ακόμα βλέπω εφιάλτες από εκείνη τη νύχτα».

Ήταν τόσο δύσκολο να βρεθεί βοήθεια για την απομάκρυνση των πτωμάτων, που τα υπολείμματα των πνιγμένων χοίρων είναι ακόμα ορατά στην εγκαταλελειμμένη πλέον φάρμα αναπαραγωγής του Διδαγέλου.

Ανακατασκευή ή μετεγκατάσταση

Ενώ οι κάτοικοι του χωριού παραμένουν διάσπαρτοι στην περιοχή, ορισμένοι συζητούν αν είναι καλύτερο να ανακατασκευάσουν τα σπίτια τους ή να μετεγκατασταθούν. Πριν από την πλημμύρα, το χωριό Βλόχος είχε περίπου 400 κατοίκους. Σήμερα, λιγότεροι από το ένα τρίτο έχουν επιστρέψει.

Ένα πρόσφατο δημοψήφισμα για το αν θα πρέπει να μετεγκατασταθούν οι κάτοικοι διχάζει την κοινότητα, με αποτέλεσμα ορισμένοι κάτοικοι να αρνούνται να μιλήσουν μεταξύ τους. Ενώ το 65% του πληθυσμού δήλωσε ότι θέλει να φύγει, οι αρχές απάντησαν ότι αυτό δεν αρκεί.

«Μας λένε ότι αν θέλουμε μετεγκατάσταση, πρέπει να συμφωνήσουμε όλοι. Αλλά αυτό είναι αδύνατο», είπε ο Βασίλης Καλογιάννης, ο προέδροε του χωριού.

Ο Βασίλης Γαλάνης, 54χρονος τεχνίτης και ζωγράφος, ζει τώρα στην Καρδίτσα με τη σύζυγό του και τα τρία παιδιά του. Δήλωσε ότι αν η μετεγκατάσταση δεν προχωρήσει, σκέφτεται να φύγει από τη χώρα.

«Δεν πρόκειται να ξοδέψω μια περιουσία εδώ και να την χάσω ξανά. Τα παιδιά μου δεν πρόκειται να μείνουν ούτως ή άλλως».

Πηγή: ethnos.gr