Η Δευτέρα που γέννησε τη μεγαλύτερη κρίση της γενιάς μας

ΚΟΣΜΟΣ/ Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου 2025, 06:50 / Συν 1

Οι τράπεζες είχαν ανακαλύψει το «ιερό δισκοπότηρο» – Αποδείχθηκε δηλητηριώδες

Η είδηση σκάει σαν βόμβα. Σαν να γκρεμίζεται ένα κομμάτι του ίδιου του χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Επικρατεί αμηχανία, πανικός, αβεβαιότητα. Η Lehman Brothers, ο ιστορικός τραπεζικός κολοσσός που ιδρύθηκε το 1850 από τρεις αδελφούς μετανάστες από τη Βαυαρία, ανακοινώνει πτώχευση. Το ημερολόγιο γράφει Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου 2008.

Είναι η μεγαλύτερη χρεοκοπία στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών. Κανείς δεν το πιστεύει. Η Lehman, με περιουσιακά στοιχεία άνω των 600 δισ. δολαρίων, εξαφανίζεται μέσα σε μια νύχτα.

Από τη Βαυαρία στη Wall Street

Η ιστορία της Lehman ξεκινά σχεδόν δύο αιώνες πριν. Οι αδελφοί Χένρι, Εμάνουελ και Μάγιερ Λίμαν φτάνουν στην Αμερική στα μέσα του 19ου αιώνα και ιδρύουν ένα μικρό κατάστημα βαμβακιού στην Αλαμπάμα.

Σιγά-σιγά, το μαγαζί τους μετατρέπεται σε εμπορικό οίκο και στη συνέχεια σε τράπεζα.

Η Lehman Brothers γίνεται συνώνυμο της αμερικανικής ανάπτυξης: χρηματοδοτεί τη σιδηροδρομική έκρηξη του 19ου αιώνα, επιβιώνει από την Ύφεση του 1929, παίζει κεντρικό ρόλο στην ανοικοδόμηση μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Στα τέλη του 20ού αιώνα, αναδεικνύεται σε μια από τις πιο εμβληματικές επενδυτικές τράπεζες της Wall Street.

Η φούσκα των ακινήτων

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, οι αμερικανικές τράπεζες ανακαλύπτουν το «ιερό δισκοπότηρο» των κερδών: τα στεγαστικά δάνεια υψηλού ρίσκου, τα γνωστά subprime.
Χιλιάδες οικογένειες χωρίς πιστοληπτική ικανότητα αποκτούν δάνειο για σπίτι.

Οι τράπεζες πακετάρουν αυτά τα δάνεια σε «ασφαλισμένα» προϊόντα, τα πωλούν σε επενδυτές σε όλο τον κόσμο και εισπράττουν δισεκατομμύρια.

Η Lehman πρωτοστατεί. Ο τότε CEO, Ρίτσαρντ Φαλντ, ένας τραπεζίτης με φήμη σκληρού και αδίστακτου, σπρώχνει την εταιρεία βαθύτερα σε αυτά τα τοξικά χαρτιά. «Κανείς δεν θα μας σταματήσει», λέει στους συνεργάτες του. Τα κέρδη εκτοξεύονται. Οι μετοχές φτάνουν σε ιστορικά υψηλά το 2007.

Αλλά το οικοδόμημα είναι χτισμένο σε κινούμενη άμμο.

Το ντόμινο αρχίζει

Το 2007 οι πρώτες οικογένειες αδυνατούν να πληρώσουν τα δάνειά τους. Οι κατασχέσεις σπιτιών πολλαπλασιάζονται. Η φούσκα των ακινήτων αρχίζει να σκάει.

Η Lehman έχει εκτεθεί όσο λίγοι. Το χαρτοφυλάκιό της είναι γεμάτο από «τοξικά» προϊόντα. Σταδιακά, οι επενδυτές καταλαβαίνουν ότι τα χαρτιά αυτά δεν αξίζουν σχεδόν τίποτα. Η μετοχή της Lehman καταρρέει. Το καλοκαίρι του 2008, η εταιρεία αναζητά απεγνωσμένα επενδυτές, αλλά όλοι γυρίζουν την πλάτη.

Ο υπουργός Οικονομικών Χένρι Πόλσον και ο πρόεδρος της Fed Μπεν Μπερνάνκι στήνουν αλλεπάλληλες συσκέψεις με τους CEO της Wall Street. Η Merrill Lynch, η AIG, η Goldman Sachs, όλες κινδυνεύουν. Η Lehman βρίσκεται στο κέντρο της καταιγίδας.

«Άστε τη να πέσει»

Το Σαββατοκύριακο 13-14 Σεπτεμβρίου 2008, στη Νέα Υόρκη επικρατεί αγωνία. Στο κτίριο της Fed, τραπεζίτες, αξιωματούχοι και δικηγόροι κλείνονται σε αίθουσες συσκέψεων για να βρουν λύση.

Η Barclays και η Bank of America εξετάζουν το ενδεχόμενο να αγοράσουν τη Lehman. Όμως η κυβέρνηση αρνείται να εγγυηθεί τα χρέη της. Μετά τη διάσωση της Bear Stearns λίγους μήνες πριν, και με την AIG να κλυδωνίζεται, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι φοβούνται την κατηγορία ότι «κοινωνικοποιούν τις ζημιές».

Το πρωί της Δευτέρας, 15 Σεπτεμβρίου, η απόφαση είναι ειλημμένη: η Lehman Brothers αφήνεται να χρεοκοπήσει.

Στις 1:45 τα ξημερώματα, η Lehman καταθέτει αίτηση υπαγωγής στο Chapter 11. Η είδηση κάνει τον γύρο του κόσμου.

Η Wall Street βυθίζεται. Ο Dow Jones χάνει 500 μονάδες μέσα σε μία μέρα, τη μεγαλύτερη πτώση από το 11 Σεπτεμβρίου 2001. Οι αγορές στην Ευρώπη και την Ασία ακολουθούν. Οι τράπεζες δεν εμπιστεύονται πια η μία την άλλη. Το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα παγώνει.

Το «σοκ Lehman» είναι γεγονός.

Ο κόσμος βυθίζεται στην κρίση

Τους επόμενους μήνες, η κρίση εξαπλώνεται σαν φωτιά. Η AIG χρειάζεται κρατική διάσωση 180 δισ. δολαρίων. Η General Motors και η Chrysler οδηγούνται στη χρεοκοπία και διασώζονται από την κυβέρνηση.

Η ανεργία στις ΗΠΑ εκτοξεύεται πάνω από 10%. Εκατομμύρια Αμερικανοί χάνουν τα σπίτια τους. Στην Ευρώπη, η κρίση μετατρέπεται σε κρίση χρέους: Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία βυθίζονται σε μνημόνια.

Η Lehman γίνεται το σύμβολο της αλαζονείας της Wall Street. Το 2008 μένει στη μνήμη ως χρονιά-ορόσημο: η στιγμή που ο κόσμος βρέθηκε στο χείλος της κατάρρευσης.

Η κληρονομιά της Lehman

Η πτώση της Lehman αλλάζει για πάντα το χρηματοπιστωτικό τοπίο. Η Ουάσιγκτον εγκρίνει το πακέτο TARP ύψους 700 δισ. δολαρίων για να σωθούν οι υπόλοιπες τράπεζες. Οι κεντρικές τράπεζες υιοθετούν πολιτικές μηδενικών επιτοκίων και ποσοτικής χαλάρωσης, εγκαινιάζοντας μια νέα εποχή υπερ-χαλαρής νομισματικής πολιτικής.

Στην Ευρώπη, η κρίση οδηγεί στη δημιουργία νέων θεσμών εποπτείας, ενώ στην Αμερική το Κογκρέσο ψηφίζει τον νόμο Dodd-Frank για να βάλει «φρένο» στις υπερβολές της Wall Street.

Αλλά πολλοί αναρωτιούνται: άλλαξε πραγματικά το σύστημα; Ή μήπως σχεδόν 20 χρόνια μετά, τα ίδια φαινόμενα επαναλαμβάνονται με νέα πρόσωπα;

Το φάντασμα της Lehman

Κάθε Σεπτέμβρη, οι οικονομικοί αναλυτές θυμούνται εκείνη τη Δευτέρα. Το όνομα Lehman έγινε προειδοποίηση. Όταν μια μεγάλη τράπεζα κινδυνεύει, αμέσως αναδύεται ο όρος «Lehman moment».

Σήμερα, με τα επιτόκια ξανά σε ιστορικά υψηλά και τις αγορές ασταθείς, η μνήμη της Lehman λειτουργεί σαν υπενθύμιση: ότι η εμπιστοσύνη είναι το πιο εύθραυστο θεμέλιο της οικονομίας.

Η κατάρρευση της Lehman Brothers δεν ήταν μόνο μια χρεοκοπία. Ήταν η αρχή μιας δεκαετίας λιτότητας, ανεργίας και κοινωνικών αναταράξεων. Ήταν το σημείο μηδέν της κρίσης που διαμόρφωσε τον κόσμο μας.

Πηγή: naftemporiki.gr