Στην Ελλάδα του 2025, το άσυλο μπήκε σε παύση: 2.000 παράνομες κρατήσεις

ΕΛΛΑΔΑ / Πέμπτη 13 Νοεμβρίου 2025, 16:30 / Συν 1

Η Ελλάδα από τις 14 Ιουλίου του 2025 έως τις 14 Οκτωβρίου ανέστειλε την πρόσβαση στο άσυλο για όλους τους πρόσφυγες και προσφύγισσες που εισήλθαν στη χώρα μέσω της Βόρειας Αφρικής.

Η Ελλάδα από τις 14 Ιουλίου του 2025 έως τις 14 Οκτωβρίου ανέστειλε την πρόσβαση στο άσυλο για όλους τους πρόσφυγες και προσφύγισσες που εισήλθαν στη χώρα μέσω της Βόρειας Αφρικής. Πρόκειται για μέτρο που ουσιαστικά αφορούσε τις αφίξεις στην Κρήτη και τη Γαύδο.

Η διάταξη, που επιβλήθηκε με τροπολογία σε νομοσχέδιο του υπουργείου Ανάπτυξης και περιέχεται στο άρθρο 79 του Νόμου 5218/2025 (ΦΕΚ 125/Α/14-7-2025), συνιστά κατάφωρη παραβίαση θεμελιωδών κανόνων του εθνικού, ευρωπαϊκού και διεθνούς δικαίου.

Όπως έχει επισημανθεί από εθνικούς και διεθνείς θεσμούς, με την αναστολή αυτή καταστρατηγούνται το δικαίωμα στο άσυλο, η αρχή της μη επαναπροώθησης και οι υποχρεώσεις της χώρας για προστασία από αυθαίρετη κράτηση.

Αν και εκδόθηκαν αποφάσεις που απαγόρευαν την απέλαση, η πρακτική συνεχίστηκε

Κατά τη διάρκεια των τριών μηνών εφαρμογής του μέτρου, δύο αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) (14/08/2025, 29/08/2025) υπέδειξαν ασφαλιστικά μέτρα, απαγορεύοντας την απέλαση ανθρώπων που στερήθηκαν την πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου. Παρά τα επανειλημμένα αυτά «σήματα κινδύνου», η πρακτική συνεχίστηκε, οδηγώντας περίπου 2.000 άτομα σε παρατεταμένη και αδικαιολόγητη κράτηση, υπό συνθήκες που παραβιάζουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Με τη λήξη της αναστολής, η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) αποτιμά την περίοδο αυτή, με βάση τις υποθέσεις ανθρώπων που εκπροσώπησε και όσα οι δικηγόροι μας διαπίστωσαν στις επιτόπιες επισκέψεις τους.

Η RSA έχει αναλάβει από την πρώτη στιγμή εφαρμογής του μέτρου αλλά και στη συνέχεια, την εκπροσώπηση συνολικά 33 ανθρώπων από το Σουδάν, το Νότιο Σουδάν, την Ερυθραία, την Υεμένη και την Αίγυπτο, που έφτασαν το καλοκαίρι στην Κρήτη και τη Γαύδο από τη Λιβύη, στους οποίους επιβλήθηκε η αναστολή ασύλου και τέθηκαν υπό κράτηση στο Προαναχωρησιακό Κέντρο Κράτησης Αλλοδαπών (ΠΡΟΚΕΚΑ) Αμυγδαλέζας και στην Ειδική Εγκατάσταση Κράτησης (ΕΕΚ) Σιντικής.

Τα ευρήματα αποκαλύπτουν σοβαρές παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων, μεταξύ των οποίων η αυθαίρετη κράτηση, η έλλειψη πρόσβασης στη διαδικασία ασύλου και στη νομική συνδρομή και η απουσία αποτελεσματικών εγγυήσεων προστασίας.

«Δεν είχαμε σαπούνι, ούτε καθαρά ρούχα»

Κατά την περίοδο της αναστολής ασύλου, όσοι έφταναν στη χώρα τοποθετούνταν αυτομάτως υπό διοικητική κράτηση, χωρίς να μπορούν να ζητήσουν άσυλο και χωρίς να ενημερώνονται για τα δικαιώματά τους. Οι περισσότεροι μεταφέρθηκαν σε κλειστούς χώρους στην Αμυγδαλέζα και τη Σιντική, όπου οι συνθήκες διαβίωσης ήταν και παραμένουν εξαιρετικά επιβαρυντικές.

Από τους ανθρώπους που εκπροσωπούμε στη Σιντική, μέχρι σήμερα παραμένουν και οι τρεις στη δομή, μολονότι οι άνθρωποι με καταγωγή από το Νότιο Σουδάν και την Υεμένη έχουν καταγραφεί και παραλάβει δελτία αιτούντων άσυλο.

Σε ό,τι αφορά την Αμυγδαλέζα, οι πολίτες Σουδάν, Νότιου Σουδάν και Ερυθραίας μεταφέρθηκαν στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) Μαλακάσας ή/και Διαβατών, οι πολίτες Υεμένης αφέθηκαν ελεύθεροι χωρίς να τοποθετηθούν σε δομή φιλοξενίας, οι πολίτες Αιγύπτου εξακολουθούν να κρατούνται στην Αμυγδαλέζα, ενώ δύο ανήλικοι μεταφέρθηκαν σε δομή φιλοξενίας ανηλίκων.

«Στο κέντρο κράτησης υπήρχαν κάποιες εκατοντάδες άτομα, αλλά ελάχιστες τουαλέτες και δύο μπάνια. Μέσα σε ένα κοντέινερ υπήρχαν μερικές φορές 15 άτομα, άλλες 8 ή 9. Πολλοί ανέπτυξαν δερματικά προβλήματα, γιατί δεν είχαμε σαπούνι ούτε καθαρά ρούχα. Φορούσαμε τα ίδια ρούχα που είχαμε από τη Λιβύη.

Εγώ είχα μόνο ένα μαύρο μπουφάν και το ίδιο παντελόνι με το οποίο έφυγα από τη Λιβύη. Είχα ακόμη τα καλοκαιρινά παπούτσια με τα οποία είχα έρθει. Τους πρώτους μήνες κοιμόμουν στο πάτωμα, μαζί με άλλα 6 άτομα σε ένα κοντέινερ. Στο δωμάτιο όπου μένω τώρα μένουν δέκα άτομα, και ακόμη δεν έχουμε ζεστό νερό», λέει στο RSA ο Sawar, κρατούμενος που υπέστη τις συνέπειες της τρίμηνης αναστολής ασύλου στην Ελλάδα.

Στοιβαγμένοι σε κοντέινερ, χωρίς κρεβάτι και σκεπασμένοι με σακούλες

Στη Σιντική, στο εσωτερικό της Ελεγχόμενης Δομής Προσωρινής Φιλοξενίας Αιτούντων Άσυλο (ΕΔΠΦΑΑ) που λειτουργεί η Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΥπΥΤ), διαμορφώθηκε Ειδική Εγκατάσταση Κράτησης (ΕΕΚ) που παραχωρήθηκε στην Ελληνική Αστυνομία. Κατά την περίοδο της αναστολής, στον χώρο αυτό κρατούνταν συστηματικά περισσότερα από 900 άτομα, παρότι η επίσημη χωρητικότητα της δομής στις 30/06/2025 δεν ξεπερνούσε τις 733 θέσεις.

Οι κρατούμενοι στοιβάζονταν έως και 15 άτομα ανά κοντέινερ σε συνθήκες εμφανούς υπερσυνωστισμού, πολλοί χωρίς κρεβάτι ή στρώμα, με αποτέλεσμα να κοιμούνται στο πάτωμα. Τα κοντέινερ παρουσίαζαν σοβαρές ελλείψεις καθαριότητας και συντήρησης, ενώ διαθέτουμε αναφορές για παρουσία κατσαρίδων, εντόμων και φιδιών, επιβεβαιωμένες με οπτικοακουστικό υλικό. Οι περισσότεροι δεν είχαν λάβει ποτέ ρούχα ή βασικά είδη προσωπικής υγιεινής, και συχνά έμεναν με τα ίδια ρούχα που φορούσαν κατά το ταξίδι τους από τη Λιβύη.

Η πρόσβαση σε ιατρική φροντίδα ήταν ελάχιστη. Δεν υπήρχε μόνιμος γιατρός εντός της ΕΕΚ, ούτε διερμηνεία, ενώ οι άνθρωποι που ζητούσαν εξέταση μεταφέρονταν με χειροπέδες στο ιατρικό κλιμάκιο της ΕΔΠΦΑΑ στη Σιντική.

Οι συνθήκες αυτές έχουν επιβεβαιωθεί και από την Ένωση Αστυνομικών Σερρών, ενώ η RSA και η Refugee Legal Support (RLS) έχουν καταθέσει σχετική αναφορά στον Συνήγορο του Πολίτη για 2 εντολείς μας και ακόμα 7 άτομα, σχετικά με τις συνθήκες.

Στην Αμυγδαλέζα, διέμεναν αρχικά έως και 14 άτομα σε κοντέινερ 8 θέσεων ύπνου, με αποτέλεσμα έξι να κοιμούνται στο πάτωμα σε υποτυπώδη, χειροποίητα στρώματα. Στη συνέχεια, διέμεναν 4-6 άτομα σε κοντέινερ, σε αρκετά από τα οποία δεν λειτουργούσε το ρεύμα ή το κλιματιστικό υπό συνθήκες καύσωνα, ενώ σε άλλα δεν υπήρχε καν λειτουργικό μπάνιο.

Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έλαβαν ρούχα ή εσώρουχα, και πολλοί παρέμεναν με τα ρούχα με τα οποία είχαν ταξιδέψει. Οι εντολείς της RSA τής γνωστοποίησαν πως δεν τους δόθηκαν ούτε κουβέρτες ή σεντόνια, και συχνά σκεπάζονταν με σακούλες σκουπιδιών για να αντιμετωπίσουν το κρύο και την υγρασία. Μόλις στις 15/10/2025 διανεμήθηκαν κουβέρτες.

Είδη προσωπικής υγιεινής δόθηκαν μόλις μία ή δύο φορές κατά τη διάρκεια της κράτησης, ενώ οι άνθρωποι έπιναν νερό αμφίβολης ποιότητας αποκλειστικά από εξωτερική βρύση στο προαύλιο. Όπως ενημερωθήκαμε πρόσφατα, τον Οκτώβριο οι Αρχές μετέφεραν τους ανθρώπους σε νέα πτέρυγα, όπου αναγκάστηκαν να μείνουν περίπου 20 άτομα ανά κοντέινερ.

Οι συνθήκες στην Αμυγδαλέζα έχουν καταγραφεί και από το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ) στις 30/07/2025, και το Border Violence Monitoring Network (BVMN) στις 31/10/2025.

Αυθαιρεσία και εμπόδια παντού

Οι διαδικασίες που ακολουθήθηκαν ήταν γεμάτες ασάφεια και αντιφάσεις. Σε πολλές περιπτώσεις οι κρατούμενοι καλούνταν να υπογράψουν έγγραφα χωρίς να γνωρίζουν το περιεχόμενό τους, καθώς δεν υπήρχε διερμηνεία. Στη Σιντική, δεν υπήρχε συνδρομή διερμηνέα, ενώ τα έντυπα επίδοσης συντάσσονταν και υπογράφονταν στα ελληνικά.

Στην Αμυγδαλέζα, ενημερωθήκαμε ότι διερμηνείς της Frontex παρείχαν συνδρομή στην αστυνομία -με παρουσία στον χώρο κράτησης. Έχουμε καταθέσει αίτημα πληροφοριών στη Frontex για διευκρινίσεις στις 27/08/2025, που δεν έχει απαντηθεί μέχρι σήμερα.

Ωστόσο, οι επιδόσεις των αποφάσεων επιστροφής σε όλους τους εντολείς μας έγιναν πλασματικά, με «ημερομηνία επίδοσης» την 31/07/2025 και πανομοιότυπη σημείωση «αρνήθηκε» στο πεδίο της υπογραφής του ανθρώπου στα αποδεικτικά επίδοσης που μας δόθηκαν. Οι κρατούμενοι μας ανέφεραν ότι όποια έγγραφα πήραν στα χέρια τους, τους δόθηκαν χωρίς διερμηνεία, ενώ όσες φορές χρειάστηκε, διερμήνευε συγκρατούμενος που γνώριζε κάποια αγγλικά.

Σε κανέναν από τους ανθρώπους που κρατούνταν λόγω της αναστολής ασύλου δεν παρείχε το κράτος δωρεάν νομική συνδρομή για να προσφύγουν κατά των αποφάσεων απέλασης σε βάρος τους. Η κρίσιμη απουσία νομικής βοήθειας, την οποία υποχρεούνται να παρέχουν οι Αρχές, επισημάνθηκε και από την Ολομέλεια Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδας.

Οι διαδικασίες προσφυγής κατά των αποφάσεων απέλασης δεν ήταν ομοιόμορφες στις δύο δομές. Σε προσφυγές που κατατέθηκαν «εκπρόθεσμα», δηλαδή μετά την πενθήμερη προθεσμία που ορίζει ο νόμος, στις υποθέσεις της Σιντικής θεωρήθηκαν παραδεκτές και εξετάστηκαν στην ουσία (αν και απορρίφθηκαν), ενώ στις υποθέσεις της Αμυγδαλέζας, οι προσφυγές που θεωρήθηκαν εκπρόθεσμες δεν εξετάστηκαν στην ουσία τους.

Σοβαρά υπήρξαν τα διαχειριστικά προβλήματα και στην αντιμετώπιση των δικηγόρων, καθώς η ΕΕΚ Σιντικής ανέφερε ότι δεν διαθέτει ειδική διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (email), ενώ το Τμήμα Αλλοδαπών Σερρών της Διεύθυνσης Αστυνομίας Σερρών, στο οποίο παραπέμπονται οι δικηγόροι, δεν τηρεί ηλεκτρονικό φάκελο του πληθυσμού με αποτέλεσμα να καθυστερεί σημαντικά η διεκπεραίωση αιτημάτων διοικητικής φύσης. Σε υποθέσεις όπου ζητήσαμε τους φακέλους των εντολέων μας, χρειάστηκε να ζητηθούν τα έγγραφα από τους ίδιους τους εντολείς μας για να φωτοτυπηθούν και να μας αποσταλούν.

Χάος και ανασφάλεια

Η αναστολή ασύλου εφαρμόστηκε με τρόπο που δημιούργησε χάος και ανασφάλεια. Κατά τη διάρκειά της, οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να καταγράψουν το αίτημα ασύλου τους, ακόμα και σε περιπτώσεις όπου υπέβαλαν εγγράφως και αυτοπροσώπως αιτήσεις ασύλου ή/και ενδικοφανείς προσφυγές στις αστυνομικές αρχές ή/και την Υπηρεσία Ασύλου.

Μόνο λίγες κατηγορίες εξαιρέθηκαν από το μέτρο, και αυτές χωρίς σαφή ή δημοσιοποιημένα κριτήρια. Σύμφωνα με αδημοσίευτες, «εμπιστευτικές» εγκυκλίους του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, όπως αναφέρει το RSA, εξαιρέθηκαν ορισμένες ευάλωτες ομάδες από τα μέσα Ιουλίου καθώς και πολίτες του Σουδάν και της Ερυθραίας από τα μέσα Σεπτεμβρίου, μετά από την έκδοση των αποφάσεων ασφαλιστικών μέτρων του ΕΔΔΑ. 

Οι εγκύκλιοι αυτές δεν έχουν αναρτηθεί δημόσια ούτε κοινοποιήθηκαν σε όσους στερήθηκαν πρόσβασης στο άσυλο, ακόμη και μετά από σχετικό αίτημά μας για τους εντολείς μας. Η απουσία διαφάνειας και κοινού πλαισίου οδήγησε σε αντιφατικές πρακτικές και αυθαίρετες αποφάσεις.

Άνθρωποι που βρίσκονταν στο ίδιο καθεστώς και κρατούνταν στις ίδιες εγκαταστάσεις αντιμετωπίστηκαν με αυθαίρετο τρόπο και βίωσαν τελείως διαφορετική μεταχείριση από τις αρχές.

Τα άτομα που εξαιρέθηκαν βάσει των παραπάνω εγκυκλίων παραπέμφθηκαν σε Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) της ΥπΥΤ για διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης, χωρίς να τηρούνται σαφείς και διαφανείς διαδικασίες.

Οι Σουδανοί και Ερυθραίοι πολίτες μεταφέρθηκαν από το ΠΡΟΚΕΚΑ Αμυγδαλέζας στο ΚΥΤ Μαλακάσας με υπηρεσιακά σημειώματα που δήλωναν ότι οι άνθρωποι προτίθενται να εγκαταλείψουν τη χώρα εντός 30 ημερών. Στη Μαλακάσα, τέθηκαν σε περιορισμό ελευθερίας αναμένοντας να υπαχθούν σε διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης, ο οποίος φαίνεται να υπερέβη το 25νθήμερο που προβλέπει ο νόμος. Ορισμένοι μεταφέρθηκαν εκ νέου στο ΚΥΤ Διαβατών για να συνεχίσουν εκεί τη διαδικασία καταγραφής.

Με τη λήξη της αναστολής ασύλου στις 14.10.2025, η κατάσταση παρέμεινε ασαφής και άνιση. Η αστυνομία συνέλεξε δηλώσεις «βούλησης» ασύλου για όλους τους κρατούμενους, ακόμη και για όσους είχαν ήδη υποβάλει αυτοπροσώπως αίτηση στο παρελθόν, ενώ η μεταχείριση των ανθρώπων διέφερε σημαντικά ανάλογα με τη χώρα καταγωγής και τον χώρο κράτησης.

Οι πολίτες Υεμένης που βρίσκονταν στην Αμυγδαλέζα αφέθηκαν ελεύθεροι με υπηρεσιακό σημείωμα και εντολή να παρουσιαστούν στην Υπηρεσία Ασύλου εντός επτά ημερών. Δεν παραπέμφθηκαν σε καμία δομή φιλοξενίας ούτε τους παρασχέθηκε ενημέρωση ή βοήθεια για το πού θα διανυκτερεύσουν ή πώς θα μετακινηθούν, με αποτέλεσμα να αναγκαστούν να περπατήσουν για ώρες, χωρίς χρήματα.

Όταν παρουσιάστηκαν λίγες ημέρες αργότερα στην Υπηρεσία Ασύλου, δεν τους επετράπη η είσοδος και δεν τους χορηγήθηκε δελτίο αιτούντος άσυλο, αλλά τους ζητήθηκε να υποβάλουν αίτημα μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για να οριστεί νέα ημερομηνία προσέλευσης (!). Σήμερα, έχουν πλέον λάβει δελτία αιτούντος άσυλο, ωστόσο παραμένουν χωρίς πρόσβαση σε συνθήκες ή δομές υποδοχής, συμπεριλαμβανομένης της στέγασης.

Οι πολίτες Αιγύπτου που βρίσκονταν στην Αμυγδαλέζα παρέμειναν και παραμένουν υπό κράτηση. Οι συνεντεύξεις τους πραγματοποιούνται με επιταχυνόμενο ρυθμό εντός του ΠΡΟΚΕΚΑ, λίγες μόλις ημέρες μετά τη λήξη της αναστολής. Οι συνθήκες διαμονής υπό κράτηση στην Αμυγδαλέζα εξακολουθούν να είναι απαράδεκτες, όπως περιγράφηκαν παραπάνω.

Στη Σιντική, η πρακτική ήταν επίσης διακριτική με βάση τη χώρα καταγωγής. Οι Αιγύπτιοι πολίτες υπήχθησαν σε διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης εντός της ίδιας δομής, λαμβάνοντας αποφάσεις περιορισμού της ελευθερίας τους και στη συνέχεια, αποφάσεις διοικητικής κράτησης, τις οποίες τουλάχιστον ορισμένοι εκτίουν στο ίδιο μέρος που κρατούνταν και πριν.

Για τους πολίτες Υεμένης και Νοτίου Σουδάν επικράτησε σύγχυση: σε επικοινωνίες μας, η αστυνομία και η Υπηρεσία Ασύλου επικαλούνταν έλλειψη αρμοδιότητας και μετέθεταν η μια στην άλλη την ευθύνη, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να παραμένουν κρατούμενοι, παρά τις διαβεβαιώσεις ότι θα μεταφέρονταν στην «ανοιχτή» πτέρυγα για να ξεκινήσουν τη διαδικασία υποδοχής και ταυτοποίησης.

Οι άνθρωποι ολοκλήρωσαν τη διαδικασία υποδοχής και ταυτοποίησης μία εβδομάδα αργότερα και παραμένουν ακόμη στην ΕΔΠΦΑΑ Σιντικής σήμερα.

Συνολικά, η λήξη της αναστολής δεν οδήγησε σε αποκατάσταση της κανονικότητας. Αντιθέτως, πολλοί άνθρωποι βρέθηκαν χωρίς συνθήκες υποδοχής, χωρίς στέγη, χωρίς ενημέρωση και χωρίς πραγματική πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου, ενώ άλλοι συνέχισαν να κρατούνται χωρίς σαφή νομική βάση.

Η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) καλεί τις ελληνικές Αρχές να εγγυηθούν ότι τέτοια μέτρα δεν θα επαναληφθούν, ότι η διοικητική κράτηση δεν θα εφαρμόζεται μαζικά, προληπτικά και αυθαίρετα, να αποκαταστήσουν την πρόσβαση στο άσυλο και να διασφαλίσουν αξιοπρεπείς συνθήκες για όλους και όλες που αναζητούν προστασία.

Καλεί, παράλληλα, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λάβει έγκαιρα και κατάλληλα νομικά μέτρα για να διασφαλίσει την πρόσβαση στο άσυλο και την τήρηση των κανόνων της ΕΕ στην Ελλάδα.

Πηγή: ethnos.gr