Δανεισμός, πληθωρισμός ή φόροι
Το δίλημμα στις πλούσιες χώρες που πρέπει να πληρώσουν τον λογαριασμό
ΑΓΟΡΕΣ / Δευτέρα 10 Νοεμβρίου 2025, 06:50 / Συν 1
Το παγκόσμιο χρέος ξεπερνά το 100% του ΑΕΠ ως το 2030, θυμίζοντας την ελληνική κρίση – Οι ισχυρές οικονομίες αναζητούν λύση ανάμεσα σε αυξημένους φόρους και ελεγχόμενο πληθωρισμό.
Η παγκόσμια οικονομία κινείται πια σε γνώριμους – για εμάς τους Έλληνες – ρυθμούς. Οι μεγάλες οικονομίες, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, αντιμετωπίζουν εκτροχιασμό στα δημόσια οικονομικά τους. Οι κυβερνήσεις δαπανούν πολύ περισσότερα απ’ όσα εισπράττουν, ενώ οι ανάγκες για άμυνα, πράσινη μετάβαση και κοινωνική προστασία διογκώνουν το πρόβλημα.
Σύμφωνα με ανάλυση του Reuters, το παγκόσμιο χρέος αναμένεται να ξεπεράσει το 100% του ΑΕΠ έως το 2030. Ένα σενάριο που θυμίζει έντονα την ελληνική κρίση χρέους της προηγούμενης δεκαετίας – μια περίοδο που άλλαξε ριζικά τη χώρα και άφησε βαθύ κοινωνικό αποτύπωμα. Αν αυτή η ιστορία επαναληφθεί σε παγκόσμιο επίπεδο; Το αποτέλεσμα θα είναι χάος.
Το Reuters επισημαίνει ότι οι επιλογές για δημοσιονομική εξυγίανση είναι περιορισμένες: αύξηση ανάπτυξης, μείωση δαπανών, χρηματοπιστωτική καταπίεση ή στάση πληρωμών – λύσεις πολιτικά ή πρακτικά δύσκολες. Πιθανότερο σενάριο, ένας συνδυασμός υψηλότερων φόρων και πληθωρισμού, καθώς η εποχή του φθηνού δανεισμού έχει οριστικά τελειώσει.
Ανάμεσα στις επτά ισχυρότερες οικονομίες του κόσμου, οι ΗΠΑ, η Γαλλία και η Βρετανία αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες πιέσεις. Το ΔΝΤ προβλέπει φετινά ελλείμματα 7,4%, 5,4% και 4,3% του ΑΕΠ αντίστοιχα, με ανάπτυξη μόλις γύρω στο 2%. Το χρέος τους έχει φτάσει στο 121% του ΑΕΠ για τις ΗΠΑ, 113% για τη Γαλλία και 101% για τη Βρετανία — πορεία που δεν μπορεί να συνεχιστεί επ’ άπειρον.
Οι υπόλοιπες χώρες της G7 δείχνουν σχετική ανθεκτικότητα, αν και η Ιαπωνία (237% του ΑΕΠ) και η Ιταλία (135%) παραμένουν σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα χρέους. Μόνο Γερμανία και Καναδάς εμφανίζονται σε σταθερότερη πορεία.
Το αυξανόμενο χρέος δεν σημαίνει άμεση κρίση, όμως οι λύσεις στενεύουν. Οι πλούσιες χώρες που διαθέτουν το δικό τους νόμισμα –όπως οι ΗΠΑ, η Βρετανία και η Ιαπωνία– έχουν μεγαλύτερη ευελιξία. Αντίθετα, χώρες όπως η Γαλλία και η Ιταλία, δεμένες με την ΕΚΤ, έχουν περιορισμένα περιθώρια.
Ακόμη κι αν δεν πλησιάζει μια άμεση κατάρρευση, η συνεχιζόμενη αύξηση του δανεισμού δεν είναι βιώσιμη. Η ανάπτυξη θα ήταν η ιδανική λύση, όμως η γήρανση του πληθυσμού και η πολιτική δασμών του Ντόναλντ Τραμπ απειλούν να επιβραδύνουν τις οικονομίες και να διαβρώσουν το διεθνές εμπόριο.
Η μείωση των δημοσίων δαπανών, αν και απαραίτητη, συναντά κοινωνική αντίσταση. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού οδήγησε σε έντονες αναταράξεις.
Μία από τις παραδοσιακές λύσεις είναι η λεγόμενη «χρηματοπιστωτική καταπίεση» – δηλαδή ο τεχνητός περιορισμός των επιτοκίων καταθέσεων ώστε το κράτος να δανείζεται φθηνά. Όμως, για χώρες της ευρωζώνης όπως η Γαλλία, αυτό θεωρείται ανέφικτο. Ακόμη πιο δύσκολο είναι το ενδεχόμενο στάσης πληρωμών, που θα προκαλούσε παγκόσμιο σοκ.
Έτσι, απομένουν δύο οδοί: φορολογία ή πληθωρισμός. Και οι δύο επώδυνες, αλλά πιθανότατα αναπόφευκτες.
Πληθωρισμός ή φόροι;
Ο πληθωρισμός λειτουργεί ως «σιωπηλός φόρος», απομειώνοντας την αξία του χρέους. Είναι πιο «ανώδυνος» πολιτικά από την αύξηση φόρων, που απαιτεί νομοθετικές αποφάσεις και κοινωνική ανοχή. Ωστόσο, οι ανεξάρτητες κεντρικές τράπεζες έχουν εντολή να κρατούν τις τιμές σταθερές — και αυτό δυσκολεύει τη συνειδητή «χαλάρωση».
Ήδη, ο Ντόναλντ Τραμπ πιέζει τη Fed να μειώσει τα επιτόκια, επιτιθέμενος στον Τζερόμ Πάουελ για τη στάση του. Αντίστοιχα, στο Ηνωμένο Βασίλειο, η Τράπεζα της Αγγλίας παραμένει τυπικά ανεξάρτητη, αλλά πολιτικά ευάλωτη, ιδίως αν το κόμμα Reform του Νάιτζελ Φάρατζ επικρατήσει το 2029.
Για τη Βρετανία, πάντως, ο πληθωρισμός δεν είναι λύση: το 25% του χρέους της είναι συνδεδεμένο με τον δείκτη τιμών, πράγμα που σημαίνει ότι κάθε άνοδος στις τιμές αυξάνει αυτόματα τους τόκους.
Η ΕΚΤ, δεσμευμένη από τις ευρωπαϊκές συνθήκες, δύσκολα θα ανεχθεί πληθωρισμό άνω του στόχου. Έτσι, χώρες όπως η Γαλλία ή η Ιταλία πιθανόν να επιλέξουν αύξηση φόρων, με πολιτικό κόστος.
